ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ

ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਮੀਲਾਂ ਦੂਰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਅਜੇ ਰੁਕੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ-ਸਮਾਜਿਕ ਅਰਾਜਕਤਾ ਦੇ ਕਈ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਪਹਿਲੂ ਹਨ।

ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ / wikipedia

ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨੇ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਅਰਾਜਕਤਾ ਦਾ ਰੁਖ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ। ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਸੀਨਾ ਫਿਲਹਾਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼ਰਨ 'ਚ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਮੀਲਾਂ ਦੂਰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਅਜੇ ਰੁਕੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ-ਸਮਾਜਿਕ ਅਰਾਜਕਤਾ ਦੇ ਕਈ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਪਹਿਲੂ ਹਨ। ਉੱਥੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਹਲਚਲ ਹੈ। ਪਰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪਿੱਛੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਹੱਥ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਅਸਹਿਜ ਸਥਿਤੀ ਹੈ।

ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਨਾਲ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ 'ਚ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤਾਕਤ (?) ਸੇਂਟ ਮਾਰਟਿਨ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਫੌਜੀ ਅੱਡਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਚੀਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਹੁਣ ਕਿਹੜਾ ਦੇਸ਼ ਚੀਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅੜਿੱਕਾ ਬਣ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਬੇਦਖਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।

ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉੱਥੇ ਦੇ ਹਾਲਾਤ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਮਾਹਿਰ ਇੱਥੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਸੀਨਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪਾਸੇ ਅਮਰੀਕਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਫਲਸਤੀਨ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਜਬਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਦੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਲੋਕ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਰਾਖਵਾਂਕਰਨ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਹਿੰਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਇਹ ਨੀਤੀ ਖਦਸ਼ੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।

ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਬੰਧ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸਬੰਧ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਲਈ ਹਾਲਾਤ ਕਾਬੂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਹਸੀਨਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰੁਖ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਪਹਿਲੂ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਵਿਰੋਧੀ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਉੱਥੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਅੱਗ ਘੱਟਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ, ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਹਨ ਜਿੰਨ੍ਹਾ ਦੇ ਅਜੇ ਵੀ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਹਨ. ਹਾਲਾਂਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਹੈ, ਜੋ ਖੁਦ ਸੱਤਾ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਹੈ।