ਕੂਟਨੀਤੀ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਨੀਤੀ

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੰਚਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੌਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਦੀਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ / Reuters

ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਆਸੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੱਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁਣ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੰਚਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੌਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਦੀਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟਕਰਾਅ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਮੁੱਦੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ 'ਤੇ ਟਿਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਚੋਣ ਨਾਅਰਾ ਇੱਥੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਿੱਟ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੋਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਭਾਵ ਜੰਗ ਰੁਕ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਜੰਗ ਨੂੰ ਢਾਈ ਸਾਲ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਜੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਗੱਲਬਾਤ ਹੀ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਕਰੀਬ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕਾ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਬੋਲਿਆ ਪਰ ਸਥਿਤੀ ‘ਕੌਣ ਵਜਾਏ ਬਿੱਲੀ’ ਵਰਗੀ ਬਣੀ ਰਹੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਅਜੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਪਰ ਰੂਸ ਅਜੇ ਤੱਕ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਿਆ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ, ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਾਂ ਹੋਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਹਾਲੀ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੁਤਿਨ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 'ਇਹ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ' ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੰਚਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਗਮਾਂ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਇਆ।

ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਦਾ ਵੀ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਯੂਕਰੇਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਇਸ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਇਹ ਯਾਤਰਾ 45 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਸੰਭਵ ਹੋਈ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਦੌਰਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧਾਂ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਪੁਤਿਨ ਅਤੇ ਜ਼ੇਲੇਂਸਕੀ ਨਾਲ ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਹੋਈ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਅਤੇ ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਜੰਗ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਸਥਿਤੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਸੁਲਝ ਗਈ ਹੈ।

ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਘੇਰੇ 'ਚ ਹੈ ਜਦਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੀ ਤਾਰੀਫ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਹੀ ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਨਾਲ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਸ਼ਵ ਨੇਤਾ ਬਣਨ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਹੈ।